Textos

Foto de Eduardo Castelló

En esta página podrás encontrar textos para traducir. Léelos y si alguno de ellos te interesa, puedes bajar el archivo. Allí tendrás el texto con su vocabulario e ilustraciones.

Texto 1: Rómulo y Remo consultan a los dioses cuál de ellos será rey (Floro, I, 5):

Remus montem Aventinum (occupat), hic Palatinum occupat.  Prior ille sex vultures (vidit), hic postea sed duodecim (vultures) vidit.  Sic victor augurio urbem excitat.

Texto 2: El reino de Anco Marcio (Eutropio, I, 4). Es un texto algo difícil, pero en el archivo hay ayudas para el alumno.

Post hunc Ancus Marcius, Numae ex filia nepos, suscepit imperium.  Contra Latinos dimicavit, Aventinum montem civitati adiecit et Ianiculum, apud ostium Tiberis civitatem supra mare sexto decimo miliario ab urbe Roma condidit.  Vicesimo et quarto anno imperii morbo periit.

Texto 3: Tarquinio Prisco (Eutropio, I, 5)

Deinde regnum Priscus Tarquinius accepit.  Hic numerum senatorum duplicavit, circum Romae aedificavit, ludos Romanos instituit, qui ad nostram  memoriam permanent.  Vicit idem etiam Sabinos […].  Muros fecit et cloacas, Capitolium inchoavit.  Tricesimo octavo imperii anno per Anci filios occisus est.

Texto 4: Tántalo

Tantalus, rex Phrygiae, Iovis filius erat.  Ille et Iovi et ceteris deis carissimus fuit: saepe ad epulas deorum invitabatur colloquisque eorum intererat.  Itaque et ceterorum deorum et Iovis consilia Tantalus noscebat.

Sed Tantalus omnia quae in Olympo audiverat hominibus narravit.  Ira Iovis magna fuit et gravi poena Tantalum affecit. Tantalum apud inferos in aqua collocavit:  et mala et uva super caput eius pendebant.  Fames sitisque eum excruciabant; sed cum se inclinabat aqua recedebat et cum manus tendebat ad fruges rami arboris recedebant. Itaque neque famem neque sitem nunquam explebat.

Texto 5: Galia y Bélgica

Aquí tienes una colección de textos adaptados de César que describen Galia y sus regiones:

El primer texto es algo difícil y se necesita conocer la 3ª declinación y los relativos. Hay otras palabras difíciles, pero están resueltas con las notas:

Gallia omnis est divisa in partes tres, quarum unam partem Belgae incolunt, et aliam partem Aquitani incolunt.  Tertiam partem incolunt viri qui ipsorum lingua « Celtae » appellantur, sed nostra lingua « Galli » appellantur.

En este siguiente texto hay superlativos, pero las notas ayudan a traducirlos. También se necesita conocer los pronombres relativos y la 3ª declinación:

Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a humanitate provinciae longissime absunt, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt et quibuscum continenter bellum gerunt.

La forma «oriuntur» está traducida en el vocabulario:

Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in septentrionem et orientem solem

Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenaeos montes et eam partem Ocreani quae est ad Hispaniam pertinet ; spectat inter occasum solis et septentriones.

Galli unam Galliae partem obtinent.  Ea pars initium capit a flumine Rhodano et continetur Garumna flumine, Oceano et finibus Belgarum ; attingit etiam ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum.  Deinde vergit ad septentriones.

Texto 6: el Indo y el Ganges (Texto adaptado de Quinto Curcio)

Indus gelidior est quam ceteri amnes; aquas vehit a colore maris haud multum abhorrentes.

Ganges, omnium ab Oriente fluvius eximius, a meridiana regione decurrit; inde eum obiectae rupes inclinant ad orientem.

Uterque Rubro mari accipitur.  Indus ripas multasque arbores cum magna soli parte exsorbet.  Ubi mollius solum reperit, stagnat insulasque molitur.

Texto 7: El niño estudioso (texto adaptado de Petronio)

Et iam tibi discipulus crescit cicaro meus.  Iam quattuor partes dicit. Habebis ad latus servulum.  Nam quicquid illi vacat, caput de tabula non tollit.  Ingeniosus est, et bono filo. […] Ceterum iam Graeculis calcem impingit, et Latinas non male appetit. […] Emi ergo nunc puero aliquot libros rubricatos, ita ad domusionem aliquid de iure gustabit.  Habet haec res panem.  Nam litteris satis inquinatus est.  Si resilierit, illum artificium docebo, aut tonstrinum aut praeconem aut certe causidicum, quod illi non auferet nisi Orcus.  Ideo illi cotidie clamo : « primigeni, crede mihi, quicquid discis, tibi discis. […] Litterae thesaurum est et artificium nunquam moritur »

Texto 8: Safinio (texto adaptado de Petronio)

Safinius tunc habitabat ad arcum veterem, cum ego puer eram.  Safinius piper erat, non vir.   Quacumque is ambulabat, terram adurebat. Sed rectus (erat), sed certus (erat) , amicus (erat) amico.[…] In curia autem quomodo singulos pilabat!

Texto 9: Adaptación de un texto de Petronio

Un hombre se queja de la sequía pertinaz que ha producido una grave escasez.  ¿Cuál es la causa en su opinión? ¡Que ya no se respeta la religión! Añora los tiempos en los que se suplicaba  a los dioses que mandaran lluvias. Las palabras en negrita están traducidas en el vocabulario.

Quod ad me attinet, iam pannos meos comedi, et si perseverat annona, casulas meas vendam. Antea stolatae ibant  nudis pedibus in clivum, passis capillis, mentibus puris, et Iovem aquam exorabant : itaque statim urceatim plovebat : aut tunc, aut nunquam ; et omnes redibant udi tamquam mures.  Itaque dei pedes lanatos habent, quia nos religiosi non sumus.  Agri iacent.

Texto 10: Un personaje mitológico poco afortunado, Cloris

Chloris (Cloris) reginae filia erat.  Phoebus et Diana reginae filios et filias occiderunt, sed Chloris superfuit. Puellam habuit in coniugem Neleus, et Chloris procreavit liberos masculos duodecim. Sed Hercules Pylum expugnavit, Neleum interfecit et filios Nelei decem (interfecit). Undecimus autem Periclymenus mortem (la muerte) effugit, quia in aquilae formam se convertit. Duodecimus Nestor (Néstor) in Ilio erat et quoque mortem effugit. Tria saecula (tres siglos) vixit.

Texto 11: los suizos (texto adaptado de César)

Undique loci natura Helvetii continentur: una ex parte (Helvetii) continentur flumine Rheno latissimo atque altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit; altera ex parte (Helvetii) continentur monte Iura altissimo, qui est inter Sequanos et Helvetios; tertia ex parte (Helvetii) continentur lacu Lemanno et flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit. Ob eam causam minus late vagabantur et minus facile finitimis bellum inferebant. Ea ex causa homines bellandi cupidi magno dolore adficiebantur.  Pro multitudine autem hominum et pro gloria belli atque fortitudinis fines sui angusti videbantur.

Texto 12: Los gladiadores de Norbano

Hoy te traemos una adaptación de un texto de Petronio. Un hombre se queja del espectáculo de gladiadores.  La mayoría de espectáculos de gladiadores no eran combates a muerte, como en este caso.  Y esta vez el magistrado que ofrecía los juegos, un tal Norbano, escatimó tanto que trajo luchadores de tercera clase.  Por eso, cuando presume del espectáculo ofrecido, el protagonista se burla de él. Los verbos están en pasado, así que puedes practicar el pretérito perfecto e imperfecto. En las notas te ayudaremos a traducir algunas cosas.

Quid Norbanus nobis boni fecit? Dedit gladiatores sestertiarios iam decrepitos.  Si suflavisses, cecidissent; iam meliores bestiarios vidi.  Videbantur ei galli gallinacei.  Alter burdubasta (videbatur); alter loripes (erat), tertuarius mortuus pro mortuo (erat).  Is tertuarius habebat nervia praecisa.  Unus alicuius flaturae fuit Thraex, sed ad dictata pugnavit.  Ad summam, omnes postea secti sunt .  Sed Norbanus (dixit) :  “Munus tibi dedi”: et ego tibi plaudo.  Computa,  tibi plus do quam accepi.

Texto 13: Si te interesa saber algo de la cocina de los romanos, te traemos recetas de cocina de Apicio (textos adaptados)

Si liquamen odorem malum fecerit, vas inane inversum fumiga lauro et cupresso, et infunde in vase liquamen ante ventilatum.  Si salsum liquamen fuerit, mellis sextarium mittis et move spica, et emendavisti ; sed etiam mustum recens idem praestat.

Carnes recentes melle tegantur, sed vas pendeat.  Hieme melius fit, aestate paucis diebus durabit ; et in carne cocta itidem facies.

Ut carnem salsam dulcem facias : carnem salsam dulcem facies, si prius in lacte coquas carnem et postea coquas eam in aquam.

Ut pisces fricti diu durent : momento quo pisces friguntur et levantur, ab aceto calido perfunduntur.

Texto 14: La casa de Trimalción

Otro texto adaptado de Petronio. Las notas te ayudarán a traducirlo. El liberto Trimalción presume de su casa y la describe para demostrar lo rico que es:

Aedificavi eam domum.  Ut scitis, cusuc erat ; nunc templum est.  Habet quattuor cenationes, cubicula viginti, porticus marmoratos duos, sursum cellationem, cubiculum in quo ego dormio, ostiarii cellam perbonam.  Et multa alia sunt quae statim vobis ostendam.  Credite mihi, assem habeas, assem valeas !  Habes, habeberis.  Sic amicus vester, qui fuit rana, nunc est rex.

Texto 15: el dolor de muelas

Si tienes mal de dientes, este médico medieval, Marcelo de Burdeos, te explica su propia receta. Como verás, según él basta con recitar palabras mágicas y escupir en la boca de una rana. ¡No se te ocurra nunca imitarlo!

Carmen ad dentium dolorem mirificum.  Luna decrescente die Martis sive die Iovis ea verba dices septies: “Argidam margidam sturgidam”. Dolorem rumpes, cum stabis calciatus sub divo supra terram vivam, caput ranae adprehendes et os aperies et spues intra os eius et rogabis eam ut dentium dolores secum ferat, et tum vivam dimittes et id die bono et hora bona facies.

Texto 16: Castañas y almendras

No todos los médicos medievales tenían recursos tan absurdos, otros utilizaban los alimentos con valor medicinal. Aquí podrás encontrar algunas explicaciones de Anthimo (un médico bizantino) sobre las castañas, avellanas y las almendras:

Castaneae elixae vel assae bene aptae sunt; nam crudae non bene digerentur. Avellanae gravant, si in aliqua confectione cum aliis condimentis miscentur. Amygdalae bonae sunt; praeterea si amariores (sunt), hepaticis congruae sunt; sed si in tepida aqua mittuntur, cortex purgatur et sic manducantur.  Item amygdalae bene tribulatae sine cute in melle phtisicis congrua sunt vel in catarrho, quando incipit.

Texto 17: Texto de César que describe un lugar para una entrevista

César y Ariovisto se entrevistan. Eligen para ello un lugar adecuado.  Descripción del lugar y de la posición de las tropas (César, Guerra de las Galias)

Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequum fere spatium a castris utriusque, Ariovisti et Caesaris, aberat. Eo, ut erat dictum, ad conloquium venerunt. Legionem Caesar […] passibus ducentis ab eo tumulo constituit; item equites Ariovisti pari intervallo constiterunt.

Texto 18: Un general invoca a los dioses antes de atacar una ciudad. Pero no invoca solo a sus dioses, sino también a la patrona de la ciudad a la que va a atacar, prometiéndole un templo. Texto adaptado de Tito Livio para practicar los verbos deponentes:

Pythice Apollo, tuo ductu tuoque numine instinctus sum.  Nunc pergo ad delendam urbem tibique decimam partem praedae voveo.”

Iuno regina, quae nunc Veios colis, te precor ut nos victorem in nostram urbem sequaris.  Ibi te dignum amplitudine tua templum accipiet.”

Haec precatus est, et ab omnibus locis urbem adgreditur.

Texto 19: Un texto de San Cipriano sobre los jugadores y los juegos de azar. ¡Te vendrá bien para abordar un tema transversal en tus clases!

San Cipriano : la locura de los jugadores

Certe qualis dementia aleatorum fidelium [est], ubi insaniunt et furacissimis vocibus perierant, et deorbati diaboli caligine invicem sibi manus inferunt, maledicunt, se devovent, parentium originem […] dehonorant.  Sonat publice aleae strepitus, festinant ad necem hereditatis suae manus, nec intellegit miser quod sibi noceat, quando se aleae auctorat.  Et qui iam saepius vincitur, rursus ad nocentiorem studium […] animatur.

Texto 20- De nuevo un texto adaptado de Petronio, de la cena de Trimalción. El liberto describe en él los horóscopos dejando libre curso a su fantasía. Lo hemos dividido en dos textos, pues la primera parte es más interesante. Algunas frases están traducidas para ayudar al alumno.

1-Hic est Aries: quisquis nascitur illo signo multa pecora habet, multum lanae, caput praeterea durum, frontem expudoratam, cornu acutum.  Plurimi hoc signo scholastici nascuntur et arietilli. Deinde venit Taurus; tunc calcitrosi nascuntur et bubulci et qui se ipsi pascunt. In Geminis autem nascuntur bigae et boves et qui utrosque parietes linunt. In Cancro ego natus sum: ideo multis pedibus sto et in mari et terra multa possideo. In Leone cataphagae nascuntur et imperiosi.

2-In Virgine [nascuntur]  mulieres et fugitivi et compediti. In Libra [nascuntur] laniones et unguentarii et quicumque aliquid expediunt. In Scorpione [nascuntur]  venenarii et percusores. In Sagittario [nascuntur]  strabones qui olera spectant, [sed] lardum tollunt. In Capricorno [nascuntur]  aerumnosi quibus prae mala sua cornua nascuntur. In Aquario [nascuntur] copones et cucurbitae. In Piscibus [nascuntur]  obsonatores et rhetores.

Texto 21: Los meteoros (Texto de Séneca)

Los meteoros son los fenómenos atmosféricos diversos que define aquí Aristóteles

Ignium multae variaeque facies sunt.  Vidimus non semel flammam ingentis pilae specie quae in ipso cursu suo dissipata est.  Vidimus circa divi Augusti excessum simile prodigium.

Aristoteles rationem eiusmodi reddit: varia et multa corpuscula terrarum orbis expirat; quaedam [sunt] umida, quaedam [sunt] sicca, quaedam [sunt] calentia, quaedam concipiendis ignibus idónea.

Texto 22: ¡Ya te arrepentirás! (Texto de Catulo)

Un joven enamorado está enfadado con su amada porque no le hace caso.  Decide pues “hacerse el duro”, convencido de que ella lamentará haberlo perdido.  Mala suerte, no fue así. Un texto ideal para trabajar los interrogativos.

Vale, puella, iam Catullus obdurat,

Nec te requiret, nec [te] rogabit invitam:

At tu dolebis, cum rogaberis nulla.

Scelesta, vae te, quae tibi manet vita!

Quis nunc te adibit? Cui videberis bella?

Quem nunc amabis? Cuius ese diceris?

Quem basiabis?  Cui labella mordebis?

At tu, Catulle, destinatus, obdura.

Texto 23Un poema de Catulo en homenaje a Cicerón

Dissertisime Romuli nepotum, Marce Tulli,

gratias tibi agit Catullus, pessimus omnium poeta.

Pessimus omnium poeta sum,

sed tu optimus omnium patronus es.

Nota: este texto está en el archivo de teoría «Grados del adjetivo».

Texto 24-Un texto inspirado en el Miles Gloriosus

Pater meus nobilissimus omnium et mater mea pulcherrima inter omnes feminas erat.  Omnes feminae minus pulchrae quam mater mea erant.  Vir quoque pulcherrimus ex omnibus sum, nobilissimus et fortissimus ex cohorte mea.  Nullus tam nobilis neque fortis est quam ego.  Oculi mei nigriores nocte sunt, color candidior lacte est, statura excelsissima est.

Altissimus omnium militum sum.  Commilitones mei non tam alti neque fortes sunt quam ego.  Peritissimus rei militaris, centuriones minus periti quam ego sunt.  Peritior eis sum.  Imperator in summo loco me habet.

Cum impetum facio, celerrimus omnium procurro.  Hostes acerbissimi me timent.  Duces acerrimos et potentissimos cepi.  Cohors mea firmissima ex omnibus est et oppida opulentissima omnium oppugnavimus.  Fossas latissimas et muros altissimos superavi.  Cum stationes pro portis ago, nullus hostis appropinquat.

Beluas ferocissimas et valentissimas omnium cecidi.  Cum me vident, maxima admiratio inter eas exstitit.

Mulier pulcherrima ex omnibus me amat.  Nobilissima, honestissima et divitissima inter feminas est.  Beatissimus et fortunatissimus omnium virorum sum.  Esne tam beatus et fortunatus quam ego?

Texto 25-Un texto adaptado de Plinio

Velocissimus omnium animalium est delphinus.  Est ocior volucre et acrior telo.  Nullus piscium celeritatem eius evadit. Delphinus non homini tantum amicus est, verum etiam musicae arti (amicus est).

Texto 26-Un texto adaptado de Cicerón

Cum ego venissem Athenas, sex menses cum Antiocho veteris Academiae nobilissimo et prudentissimo philosopho fui studiumque philosophiae rursus summo auctore et doctore renovavi.

Texto 27-Un texto adaptado del Carmina Burana

Olim lacus colueram,

olim pulcher extiteram,

dum cygnus ego fueram.

Estribillo:  

Miser, miser!

Modo niger (sum)

et ustus fortiter

Eram nive candidior,

quavis ave formosior (eram),

modo sum corvo nigrior.

Estribillo:

Me rogus urit fortiter,

gyrat, regyrat garcifer,

propinat me nunc dapifer.

Texto 28- Un poema de Marcial (sin vocabulario)

Petit Gemellus nuptias Maronillae

et cupit et instat et precatur et donat.

Adeone pulchra est?  Immo foedius nil est. Quid ergo in illa petitur et placet?  Tussit.

Texto 29: Una adaptación de un texto de Horacio

Donec gratus eram tibi, Persarum rege vigui beatior .

Donec non alia magis arsisti, neque erat Lydia post Chloen, Romana Ilia vigui clarior.

Me nunc Thressa Chloe regit.

 Me torret face mutua Calais, filius Ornyti.  

Quid si prisca Venus redit, si nos iugo aeno cogit? Si flava Chloe excutitur et patet ianua Lydiae?

Quamquam sidere pulchrior ille est, Et tu levior cortice es, et improbo Hadria iracundior es, Tecum vivere amem, tecum obeam libens!

Texto 30: Nada dura para siempre

Composición anónima sobre un muro de Pompeya (CIL IV 9123).

Nihil durare potest tempore perpetuo.

Cum bene sol nituit, redditur Oceano,

decrescit Phoebe quae modo plena fuit.

(Sic) ventorum feritas saepe fit aura levis.

Texto 31: Prometeo quita el fuego a los dioses (Higino, CXLIV 1-2)

Homines antea ab immortalibus ignem petebant, neque in perpetuum servare sciebant; quod postea Prometheus in ferula detulit in terras, hominibusque monstravit quomodo cinere obrutum servarent. Ob hanc rem Mercurius Iouis iussu deligauit eum in monte Caucaso ad saxum clavis ferreis, et aquilam apposuit quae cor eius exesset.

Texto 32: Una hazaña de Rodrigo Díaz de Vivar

Cum vero rex Sanctius Zamoram obsiderit, tunc fortunae casu Rodericus Didaci solus pugnavit cum XV militibus. VII autem ex his erant loricati, quorum unum interfecit, duos vero vulneravit et in terram postravit, omnesque alios robusto animo fugavit. Postea pugnavit cum Eximino Garcez uno de melioribus Pampilonae et devicit eum. Pugnavit quoque pari sorte cum quodam Sarraceno in Medina Celim, quem non solum devicit, sed etiam interfecit.

Texto 33: La conquista de Mallorca

Texto 34: Descripción del rey Jaime I